Ses terapisinde kullanılabilecek birçok yöntem mevcuttur. Ancak genel olarak kullanılan yöntemler şu şekilde özetlenebilir.

Enstrümantasyon ve cihazlarla ses terapisi

Eski yıllardan beri, halen, ses kayıt cihazları, kronometreler, metronomlar, piyanolar ses terapisinde kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra görsel geri bildirim sağlayan bilgisayar programları aracılığı ile sesin kullanımı, yüksekliği/şiddeti (desibel), tonu/aralığı (frekans) ve rezonansı kontrol edilmeye çalışılır. Bu metodlar çocuklarla terapide de oldukça etkindir.
Ses terapisi teknikleri: Ses hastalıkları ve problemleri, değişik ve birden fazla sebebe bağlı olabileceği için dil ve konuşma patologları/terapistleri yıllar içerisinde pek çok değişik tedavi yöntemi geliştirmişlerdir. Tedavide, bu tekniklerden sadece biri seçilmez, genellikle birkaçı bir arada kullanılır.

Ses terapisi teknikleri; maksimum potansiyelin açığa çıkarılması ile ses üretiminin modifiye edilmesinden, ses problemini oluşturan ya da arttıran durumları/alışkanlıkları değiştirmeyi hedef almaya kadar uzanan bir geniş bir yelpaze oluştururlar.

Bunlar arasında sayılabilecekler:

Hijyenik Ses Terapisi

“Ses hijyen kurallarına tam olarak uyarsak ses problemi ortaya çıkmaz” anlayışına dayanır. Konuşma patoloğu/terapisti, sesin hasar görmesini arttıracak davranışları ortadan kaldırmayı ve sese binen yükü azaltmayı hatta sesi iyileştirmeyi sağlayan alışkanlıkları kazanmak için yapılacakları hastaya öğretir. Buna ilave olarak genellikle, fizyolojik ses terapisi teknikleri de hijyenik ses terapisi ile birlikte kullanılır.

Semptomatik Ses Terapisi

1971 yılında Boone tarafından geliştirilmiştir ve ses problemlerinin sesin kötü kullanılmasına bağlı olarak ortaya çıktığı kabul edilerek ses tellerinin/dokunun tedavi edilmesini hedefler. Teknikler, solunum desteği, ses tonunun ve ses yüksekliğinin ayarlanması, kas geriliminin eliminasyonu üzerinde yoğunlaşır.

Psikojenik Ses Terapisi

Ses probleminin, altta yatan bir başka ruhsal faktöre bağlı olduğunu kabul eder ve bu etkeni tedavi etmeyi amaçlar. Dijital manipulasyon ile larengeal masaj yöntemleri yani gırtlağın dışarıdan temas ile gevşetilmesi ve hareketlerinin modifiye edilmesi, tedavide kullanılan yöntemler arasındadır. Bunun yanı sıra hastadan, öksürmek gibi otomatik sesleri çıkarmasını istemek de tedavide kullanılabilecek yöntemlerdendir.

Fizyolojik Ses Terapisi

Direk olarak ses tellerinin hareket ediş biçimini, dalgalanışını değiştirmeyi, ses üretim mekanizmalarının fizyolojisini düzenlemeyi amaçlayan tekniklerden oluşur. Bu holistik ses terapisi metodları arasında Lessac-Madsen Rezonant Ses Terapisi (Verdolini, 2000), Vokal Fonksiyon Egzersizleri (Stemple, 1995), Lee Silverman Ses Terapisi (Ramig, Bonitati, Lemke, Horii, 1994), Germe ve Üfleme Terapisi (Schneider, Sataloff, 2007) ve Aksan Metodu (Kotby, 1995; Stemple, 1995) sayılabilir.

Eklektik Ses Terapisi

Genellikle hastadaki ses problemi birden fazla sayıda sebebe bağlı olarak ortaya çıkar ve bunların tamamına müdahale ile tedavi mümkündür. Klinisyenler birden fazla metodu bir arada kullanarak tedavi uygularlar. Bunu yaparken, diğer uzmanlık alanlarının da desteği alınabilinir.

Ses terapisinde kullanılan yöntemler kullanılarak, bunun yanı sıra kaybedilen dokunun fonksiyonun doğru kompansasyon ile korunması hedeflenir. Nefes gücü çok büyük önem taşır. Seste güç, daima nefesle sağlanacaktır. Yine kanser sebebi ile gırtlağın tamamının kaybedilmesi halinde dahi ses üretimi ve konuşma mümkündür. Bu yönde kullanılabilecek 3 yöntem bulunur: Elektrolarenks ile konuşma, trakeoözefageal şant (konuşma protezi) ile konuşma ve özefageal (geğirerek) konuşma. Bu yöntemlerin etkili kullanımı hastaya öğretilir.

Yaşa bağlı ses değişikliklerinde sadece ses tellerinde meydana gelen değişikliklerin etkisi yoktur.

Sesin ana güç kaynağı olan akciğer kapasitesinde azalma sesin gürlüğünde azalmaya sebep olurken, karın kasları ve genel kasların gerginliğinde azalma olması buna katkıda bulunur.

Ses tellerini ve bütün solunum yollarını kaplayan salgı bezlerinin yaptığı salgıların karakterinde meydana gelen değişiklikler ses tellerinin sağlıklı, uygun şekilde titreşmesine engel olur.

Ayrıca ses yolunda yer alan yapılara giden sinir uçlarının sayısında azalma olması sesin kalitesini bozar.

Cinsiyetten bağımsız meydana gelen bu değişiklikler dışında kadın ve erkekte ortaya çıkan farklı sonuçlar da mevcuttur.

Kadınlarda menopoza girilmesi ile birlikte azalan östrojen (kadınlık hormonu) seste kalınlaşma olması ile sonuçlanmaktadır. Ses tellerinde meydana gelen gerginlik kaybı da buna katkıda bulunur. Ayrıca ses tellerinde daha sıklıkla şişlik (ödem) gözlenmektedir.

Erkeklerde ise kas kitlesinde azalmanın daha belirgin olması ve elastikiyet kaybı nedeniyle her iki ses telinin birbirine tam temas ederek kapanması bozularak arada boşluk kalmaya (bowing) bu nedenle de ses pürüzlü ve havalı (hava kaçağı varmış gibi) çıkmaya başlamaktadır.

Yaşa bağlı ses değişikliklerinin tedavisinde öncelikle ses terapi teknikleri tercih edilmekle birlikte, tam ses teli kapanmasını elde etmek için ses teli dolgusu (enjeksiyon laringoplasti) tercih edilebilir.

Konuşma ve ses bozuklukları genel olarak “hipokinetik dizartri” olarak adlandırılır.

Hipokinetik dizartride;  azalmış ses şiddeti, soluklu kısık ses, telaffuz hareketlerinin azalmasına bağlı olarak ünlü ve ünsüz seslerin üretiminde yetersizlik, monoton ses, yüz ifadesinin azalması,
yavaş ve kesintili konuşma görülebilmektedir.

Bu problemlere ek olarak, ses şiddetini sürdürme ve kontrol etme ile ilgili sorunlar da eşlik edebilmektedir.

• Sessiz ortamlarda konuşmayı tercih edin.
• Yüz yüze konuşmaya çalışın.
• Kısa ve net cümlelerle kendinizi ifade etmeye çalışın.
• Konuşmaya başlamadan önce ve kurduğunuz cümleler arasında derin nefes alın.
• Hem yüz yüze, hem de telefonda yüksek sesle ve abartılı, harflerin üstüne basa basa konuşun.
• Yorulduğunuzda dinlenin.
• Jest ve mimiklerinizi kullanmaya çalışın.
• Yüksek sesle şarkı söyleyin; ince ve kalın sesleri çokça kullanın.

Parkinson’lu hastalarda yemek yerken yavaşlama, boğazda takılma hissi, yerken ve/veya içerken öksürme, ilaçları yutarken zorluk ve ağızdan salya akıntısı görülebilir.
Yutma sorunu olan Parkinson hastaları, Parkinson hastalığına yönelik ilaçları kullanarak ve yutma rehabilitasyonu ile iyileşme görebilirler.

Yutma ile ilgili sorun yaşıyorsanız, hekiminize danışın.